یکی از موارد هولناک برای دندانپزشک اندودنتیکس یا مختصصان درمان ریشه، شکستن فایل درون کانال ریشه است. برخلاف تصور عمومی، این اتفاق امری بسیار شایع می باشد که هر متخخص ریشه حداقل یک بار در طول عمر پزشکی خود آن را تجربه خواهد کرد. پس از رخداد این اتفاق، اولین چیزی که به ذهن خطور می کند، نحوه خارج کردن فایل شکسته در کانال است. روش های متنوع و مختلفی برای خروج فایل شکسته در کانال وجود دارند که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت.
پیش از آنکه به ادامه مطلب بپردازیم، در صورت علاقه می توانید با انواع فایل های اندو دندانپزشکی در آنتوس آشنا شوید. همچنین در ادامه این بحث، ما در مطلبی جداگانه به معرفی 10 روش برای جلوگیری از شکستن فایل روتاری پرداخته ایم.
Table of Contents
علت شکستن فایل در دندان
شایع ترین علت شکستن فایل در دندان را می توان استهلاک آن عنوان کرد. اما گاهی علل دیگری هم وجود دارند که به تنهایی یا با موارد دیگر، موجبات این اتفاق را پدید می آورند. پیشگیری بهتر از درمان است. ترجیحاً در ابتدا با موارد علت شکستن فایل در دندان به خوبی آشنا شوید تا دیگر نیازی به دانستن نحوه خارج کردن فایل شکسته در کانال نداشته باشید. دلایل شکستن فایل ها عبارتند از:
- استفاده بیش از حد یا نادرست از فایل
- فیزیک و ذات اصلی دندان ها
- عدم وجود دسترسی کافی به کانال
- مشکلات آناتومی و نواقص کانال ریشه
- عدم دقت به جنس فایل و استفاده غلط از آن
عوامل موثر در انتخاب نحوه خارج کردن فایل شکسته در کانال
خروج فایل شکسته در کانال به عواملی مختلفی بستگی دارد. بطور مثال یکی از موارد مهم به قطر، طول و موقعیت فایل شکسته باز می گردد. همچنین انحنای کانال از دیگر مواردیست که در انتخاب نحوه خارج کردن فایل شکسته در کانال تأثیرگذار است. عدم وجود استرس در دندانپزشک و مدیریت بحران هم اصلی ترین پیش نیاز انجام این کار است.
مطلب مرتبط: انواع فایل روتاری دندانپزشکی
همچنین از مورفولوژی ریشه به عنوان یکی دیگر از پارامترهای تأثیرگذار یاد می کنند. مورفولوژی یعنی عمق هر تقعر خارجی ریشه اهمیت دارد. اگر بشود دسترسی رادیکولی مستقیم و بصورت ایمن به سر فایل شکسته آماده کرد، می توان آن را حذف کرد. البته باید در نظر داشت که باید بتوانیم یک سوم طول آن را در معرض دید داشته باشیم. استفاده از فناوری های جدید هم کمک شایانی به خروجی فایل شکسته در کانال می کند. اما نیازمندی های زیادی را باید رعایت کرد. بطور مثال اکثر آنها نیاز به بزرگ شدن کانال دارند که اصلا پیشنهاد نمی گردد.
در پایان باید گفت که اکثر فایل ها با فناوری های پیشرفته البته در کنار آمورش قابل خارج سازی هستند. این معضل ممکن است برای هر دندانپزشکی پیش آید. در نتیجه با حفظ خونسردی می توان وضعیت را مدیریت کرده و با انتخاب درست نحوه خارج کردن فایل شکسته در کانال، مشکل را حل کرد.
نحوه خارج کردن فایل شکسته در کانال چگونه است؟
همانطور که تاکنون گفتیم، موارد بسیاری در شکستن فایل در کانال ریشه دندان تأثیر دارند. اما حادثه خبر نمی کند و بهتر است به ذکر راه حل این مشکل بپردازیم. در ادامه راه های مختلف را تشریح می کنیم:
1- بای پس (Bypassing) یا مسدودسازی مسیر قطعه شکسته شده
اگر دندانپزشک بتواند به روشی از کنار فایل شکسته شده عبور کرده و ادامه عصب کشی را انجام دهد، دیگر نیاز به خارج سازی فایل شکسته شده نخواهد بود. در واقع در این روش، مسیر حرکت فایل مسدود شده و این قطعه در دندان ثابت خواهد شد. پس از انجام موفقیت آمیز این کار، مورد عمل همانند یک دندان پر شده عادی خواهد بود و تنها نیاز به پر کردن کانال است.
حتما بخوانید: تفاوت فایل روتاری گلد و بلو
2- پر کردن دندان بدون خروج فایل شکسته
ساده ترین و راحت ترین کار همین مورد اول است! گرچه به ظاهر عجیب به نظر می رسد اما در اکثر موارد شکسته شدن فایل، نیازی به خروج آن نیست. به شرطی که با ملاک های انجام آن مطابقت داشته باشد.
در برخی از مواقع بدلیل باریکی یا انحنای کانال، امکان بای پس کردن وجود نخواهد داشت. دندانپزشک راهی برای عبور از کنار فایل شکسته ندارد و در صورت حضور در مراحل پایانی کار (با علم به تمیزی کانال) می توان امیدوار بود که مشکلی پیش نیامده و اقدام به پر کردن دندان با همان وضعیت کرد. البته بهتر است که پس از مدتی وضعیت بیمار را با عکس گرفتن و معاینه، چک کرد. اگر مشکلی مانند درد یا عارضه دیگری وجود داشت دیگر وقت انجام کار است! در این زمان باید بیمار به متخصص درمان ارجاع داده شده تا با جراحی انتهای ریشه، مورد درمان قرار گیرد.
3- خروج فایل شکسته در کانال
با استفاده از تجهیزات دندانپزشکی ویژه نظیر فورسپس در آوردن فایل شکسته می توان به خروج آنها از کانال امیدوار بود. در واقع این مورد تنها راه حل اصلی نحوه خارج کردن فایل شکسته در کانال محسوب می شود که خود به چند مورد تقسیم بندی می گردد.
انواع تجهیزات اولتراسونیک مثل میکروسکوپ و لوپ دندانپزشکی به همین دلیل حاضر و آماده هستند. آنها می توانند بدون آسیب به دیواره کانال در ریشه، فایل را بیرون بیاورند. این روش از مطمئن ترین و جدیدترین روش های نحوه خارج کردن فایل شکسته در کانال بشمار می رود. این تکنولوژی با ایجاد لرزش باعث سستی قطعه جامانده گردیده و به خروج آن کمک می کند. با استفاده از گیتس دریل قسمت کرونال تا حدی باز می شود. سپس با استفاده از قلم الماسی اولتراسونیک اطراف فایل شکسته شده خالی می گردد و در نهایت با کمک قلم نیکل تیتانیومی فایل شکسته شده از کانال خارج می شود. گاهی احیانا نیاز به فورسپس درآوردن فایل شکسته نیز خواهد بود.
استفاده از کیت خارج سازی فایل شکسته هم دیگر روشی است که برای خروج فایل شکسته در کانال از آنها استفاده می شود. کیت های خارج سازی با توجه به برند های مختلف، ابزار متفاوتی را دارند که می توان از آنها استفاده کرد.
نحوه خارج کردن فایل شکسته در کانال بوسیله کیت های مخصوص:
استفاده از کیت خارج سازی فایل کوکسو:
کیت خارج سازی فایل شکسته کوکسو C-FR1 اولین مورد از کیت های خروج فایل های شکسته در کامال محسوب می شود. از محتویات این کیت می توان به فرز و دریل خاصی که جهت باز کردن فضای کار کانال استفاده می شود، اشاره کرد. پس از استفاده از این دو ابزار باید با ترفاین، اقدام به برداشتن فایل شکسته درون حفره ایجاد شده کنید. در نهایت با پر کردن دندان، پروسه خروج فایل شکسته از کانال به پایان خواهد رسید. این پروسه، کمترین میزان ریسک را خواهد داشت. در ضمن نیاز به فورسپس درآوردن فایل شکسته نخواهد داشت.
کیت Endo Rescue:
این کیت خارج سازی فایل شکسته از 5 عضو تشکیل شده که به کمک آنها می توان به راحتی فایل شکسته شده را خارج کرد. فرز H269K اولین عضو این کیت بوده که با سرعت 100 هزار دور در دقیقه می تواند حفره دسترسی را آماده کند.
با استفاده از گیتس کوتاه G180A و حرکت آکسیالی به سمت کرونال باید حرکت کرد. دوباره این مراحل را این بار با G180 تکرار می کنیم تا به قطعه مورد نظر برسیم. حال زمان آن رسیده تا به وسیله دریل PkP که سرعتی معادل 800 دور در دقیقه دارد، به دریل کردن اطراف فایل شکسته شده بپردازیم. زمانی که اطراف این قطعه به خوبی آماده شد، زمان استفاده از ترفاین RKT فرا رسیده است. به وسیله این ابزار که سرعت 800 دور در دقیقه دارد ، در جهت حرکت عقربه ساعت اقدام به گرفتن و خارج سازی این فایل می کنیم. پس از اتمام کار، با مواد پرکننده اقدام به بستن کانال می کنیم.
کیت Masserann از میکرومگا فرانسه:
یکی از قدیمی ترین و مطمئن ترین کیت خارج سازی فایل شکسته از کانال، مازران Masserann می باشد. قدمت این ابزار به بیش از 30 سال پیش باز می گردد. تعدادی ترفاین و 2 عدد اکسترکتور از قطعات تشکیل دهنده این کیت پرکاربرد محسوب می شوند.
در این ابزار جهت خروج فایل باقی مانده، از ااکسترکتور در خلاف جهت ساعت استفاده می شود. البته برای فایل هایی که به علت پر کردن کانال استفاده شده اند، نظیر اسپیرال فیلر یا لنتلو، این ابزار باید در جهت عقربه ساعت چرخانده شود.
از معایب این ابزار می توان به عدم امکان استفاده جهت دندان های خلفی و کانال های باریک و منحنی اشاره کرد. افزایش احتمالا سوراخ شدن ریشه در زمان انجام کار با دریل، کاربرد آن را محدود کرده است.
عوارض شکستن فایل در دندان چیست؟
همانطور که گفتیم این کار عموما عارضه ای بر جای نخواهد گذاشت. در اکثر مواقع دکتر می تواند با بای پس یا بدون انجام هیچ کاری، اقدام به پر کردن دندان کرده و هیچگونه عوارض شکستن فایل در دندان گریبانگیر بیمار نخواهد شد. در واقع این خروج فایل شکسته است که می تواند مشکلاتی جدی برای بیمار داشته باشد. بطور مثال می تواند عاج ریشه و حداقل بخشی از آن به خطر افتاده و یا سوراخ شدن ریشه دندان را در پی داشته باشد.
البته نباید به این موضوع اعتنا کرد و پزشک باید به طور مرتب پس از بای پس یا رها کردن فایل شکسته در کانال، به چکاپ بیمار بپردازد. پس به طور کلی می توان به راحتی گفت که در اکثر مواقع هیچگونه عوارض شکستن فایل در دندان بیمار وجود نخواهد داشت.
سوالات متداول در خصوص نحوه خارج کردن فایل شکسته در کانال:
شکستن فایل در کانال یک امر کاملا عادی ست که پارامترهایی نظیر استفاده بیش از حد از فایل، فیزیک ذاتی آنها، و عدم دسترسی مافی به کانال ریشه بر شدت احتمال آن می افزایند.
با فایل شکسته در کانال می توان به 3 روش مختلف برخورد کرد. در ابتدا با بای پس، روش برای عبود و ادامه انجام درمان ریشه پرداخته و سپس کانال را پر کنیم. در راه دیگر، بدون هیچ کاری می توان قطعه شکسته را در دندان رها کرد. البته که کیت های خارج سازی زیادی برای خروج آن در بازار موجودند.
می توان به خطر شکستگی ریشه دندان اشاره کرد. در دندان های با ریشه نازک، دندانپزشک مجبور به برداشتن بخشی از عاج اپیکال دندان می شود. همچنین احتما به خطر افتادن بخشی از عاج دندان وجود دارد.
