به مرور زمان و با پیشرفت تکنولوژی راه های بیشتر برای درمان دندان ها پدید می آیند. بطور مثال در گذشته، کشیدن دندان اولین، راحت ترین و موثرترین روش خلاصی از درد بود. اما امروزه دندانپزشکان با پیشرفت تکنولوژی راه های مختلفی برای مبارزه با درد دندان در مقابل دارند. یکی از این راه ها بدون شک درمان ریشه دندان (یا اصطلاحا اندو) می باشد.این کار بدون استفاده از فایل های اندو ممکن نخواهد بود. انواع فایل های اندو جهت درمان ریشه دندان استفاده شده و وظیفه فرم دهی و خالی کردن کانال آن را برعهده دارند.
درمان ریشه دندان که اصطلاحاً با نام عصب کشی هم شناخته می شود، کار بسیار سخت و نیازمند مهارت است. زمانی که پوسیدگی دندان بیش از حد شده (و اصطلاحاً به عصب رسیده باشد) چاره ای جز درمان اندو نیست. اما انواع فایل های اندو دقیقا چه کاری در زمان این درمان انجام می دهند و نحوه کارکرد آنها به چه صورت است؟ در این مطلب از آنتوس به این موارد خواهیم پرداخت.
اما پیش از پرداختن به ادامه، ما در مطلبی جداگانه 10 روش برای جلوگیری از شکستن فایل روتاری را لیست کرده ایم که خواندن آن خالی از لطف نیست. همچنین در مطلب کامل دیگری رنگ بندی فایل های دندانپزشکی را توضیح داده ایم که پیشنهاد می کنیم مطالعه بفرمایید.
Table of Contents
فایل اندو چیست؟
زمانی که بیمار به مطب مراجعه کرده و از دید به خود می پیچد، در واقع پوسیدگی دندان افزایش یافته و نیاز به درمان ریشه خواهد بود. در نتیجه دندانپزشک در حین انجام این کار، نیازمند فایل اندو جهت شکل دادن به کانال ریشه، آماده‌سازی مکانیکی و پاکسازی آن خواهد بود. اندو فایل ها از جنس فولاد ضد زنگ یا نیکل تیتانیوم ساخته می شوند. این فایل ها به دو دسته فایل دستی یا فایل روتاری تقسیم می شوند.
مطلب مرتبط: تفاوت فایل روتاری گلد و بلو
عموماً فایل اندو دستی پیش از روتاری استفاده می شوند. اما ترتیب استانداردی در این خصوص تعریف نشده و این موضوع به مهارت دندانپزشک بر می گردد. انواع فایل های اندو و روتاری تا دمای 150 درجه را تحمل کرده و کاملا قابلیت استریل را دارا هستند. این بدان معناست که استفاده چندین و چند باره از یک فایل برای بیماران ، مشکلی ایجاد نخواهد کرد. اما حتما باید بعد از استفاده از اندو فایل ها، آنها را استریل کرده و در ضمن به اصول نگهداری آنان دقت کرد.
در ادامه در خصوص انواع فایل های اندو، نحوه استریل کردن فایل دستی ، رنگ بندی و شماره بندی فایل بیشتر صحبت خواهیم کرد.
انواع فایل های اندو دندانپزشکی کدامند؟
فایل اندو به جهت سهولت کار دندانپزشک و دستیار، دارای کد های رنگی هستند. همچنین اندو فایل ها از سه طول متفاوت در بازار موجودند که شامل 20 میلیمتری 25 و 31 میلی متری می شود.
طول های بیشتر از این موارد هم موجود بوده که برای دندان های خلفی استفاده می شود. هم ممکن است مورد استفاده قرار بگیرد اما برای دندان های خلفی یا عقبی دهان هستند که استفاده از اندازه های استاندارد برای درمان اندو این دندان ها مشکل ساز است. در این مطلب ما تمرکزمان بر روی فایل دستی اندو گذاشته شده است. پس در ادامه مواردی را معرفی خواهیم کرد که همگی جزء اندو فایل های پرکاربرد دندانپزشکی محسوب می شوند:
فایل‌های نوع K:
از قدیمی ترین انواع فایل های اندو دندانپزشکی محسوب می شوند گه پیچ خورده بوده و و دارای سطح مربعی شکل می باشند. بدلیل اینکه K-File از شیارهای متراکمی در قیاس با ریمر ها برخوردارند، مقاومت بیشتری در مقابل شکستگی دارند.
فایل K-flex:
زیر دسته فایل K بوده و سطح بزرگ و لوزی شکلی دارد. همچنین این مدل از انواع فایل های اندو ، شیار پایین داشته و ناحیه برش باریکی دارند که دوام و انعطاف پذیری خوبی به آنها می دهد. اگر بدنبال کانال ریشه بوده و یا نظافت و شکل دادن به دیواره کانال مدنظرتان باشد، باید از این نوع استفاده کنید.
فایل R-flex:
این مورد هم دسته دیگری از K-File محسوب می شود که در این نوع، زاویه نوک برش کمی کاهش پیدا کرده است. نتیجه این کاهش خروجی متمرکز تر فایل در مانال ریشه را در پی خواهد داشت.
اندو فایل نوع H:
این فایل اندو سطح مقطعی نامتقارنی دارد و بوسیله مفتول تراش خورده از آلیاز Ni-Ti (نیکل تیتانیوم) ساخته می شود. این نوع از فایل ها لبه بسیار تیزی دارند. این امکان سبب می شود تا میزان برش دهی و سرعت کار در آن بسیار بالا برود. اما هیچ مزیتی بدون عیب نخواهد بود. این نوع از فایل دستی مستعد شکستگی هستند. اگر بدنبال خارج کردن عفونت یا گوتاپرکا و از کانال ریشه باشید، حتما باید از این نوع فایل استفاده کنید. البته که باید ریسک پارگی فورامن در قسمت پایین کانال را هم باید بپذیرید.
فایل‌های نوع C:
در مقایسه با K-File ها، این نوع از انواع فایل های اندو سختی بیشتری داشته و در هنگام کار با کامال باریک و منحنی کاربرد دارند.
فایل‌های Barbed broach :
از این مدا برای عصب کشی استفاده می شود. یعنی در هنگام خارج کردن پالپ، برش های تیز این فایل با پالپ و بافت آن درگیر شده و سپس از ریشه خارج می کند.
اصول نگهداری از انواع فایل های اندو:
- هر فایل باید بصورت مداوم جهت تغییرات اجتناب ناپذیر پس از هر بار استفاده چک شود.
- برای ممانعت از شکستن فایل باید با فشار کم در جهت اپیکالی استفاده گردد.
- پس از هر بار استفاده با کمک اتوکلاو باید به استریل فایل ها پرداخت.
- از فایل های سرعت بالاتر (روتاری) کمتر از فایل های دستی باید استفاده کرد.
- در صورت نیاز به فشار بیشتر حین کار باید اقدام به تعویض فایل با سایز کوچک‌تر کرد.
- برای افزایش عمر روتاری فایل ها، باید کانال را پیش از استفاده از آنها، بوسیله فایل دستی آماده کرد.
- فایل را به صورت طولانی مدت در هیپوکلریت سدیم و انواع محلول‌های ضدعفونی کننده نگهداری نکنید.
- پس از هر بار خروج از کانال باید با گاز مرطوب به تمیز کردن فایل پرداخت
رنگ‌بندی انواع فایل های اندو دندانپزشکی
رنگ‌بندی انواع فایل های اندو این روزها به مهمترین مشخصه جهت تشخیص و تمایز آنها از یکدیگر تبدیل شده است. سایز این ابزار مهم به وسیله رنگ بندی آنها مشخص می شود. این مشخصه، کار دندانپزشک و دستیار را در هنگام عمل بسیار راحت می کند. در رنگ بندی انواع فایل های اندو ، سایز آنها نیز بر روی قسمت رنگی نوشته شده است. شماره گذاری نوشته شده نیز به میزان ضخامن نوک فایل مربوط می شود. یعنی اگر بر روی دسته فایلی عدد 20 نوشته شده باشد، بدین معنیست که ضخامتی برابر با 0.2 میلی متر دارد. نازکترین انواع فایل ها شماره 6 و 8 و 10 هستند که رنگ بندی متنوعی دارند. قایل های سایز 15 به بعد هم بطور متناوب رنگشان تکرار می شود.
نحوه استریل کردن انواع فایل های اندو
گرچه عمل استریل کردن، کاری روتین و تکراری محسوب می شود، اما مهمترین بخش کار اندو است. دانستن نحوه استریل کردن انواع فایل های اندو حیاتی بوده و مستقیما با سلامت بیمار مرتبط می باشد.
استریل فایل دستی یکی از مهمترین اقدامات خارج از دید بیمار، جهفت حفظ سلامتی وی است. این کار بوسیله اتوکلاو بخار، فور، بخار شیمیایی غیراشباع، اتیلن اکساید و گلسبید انجام می شود. اما مزایا و معایب این روش ها چیست؟ در ادامه توضیح خواهیم داد:
به همین دلیل به بررسی و تجزیه و تحلیل مقالات مربوط به روش های استریلیزاسیون ابزارهای اندو می پردازیم:
- موثرترین روش جهت استریل ابزارهای اندو با توجه به تحلیل های فراوان، استفاده از اتوکلاو است.
- گلوتارآلدئید قابلیت استریل کنندگی بیشتر در مقابل گلسبید دارد.
- در صورت استفاده از ابزار یکبار مصرف هم باید آنان را جهت زدودن آلودگی توسط میکروارگانیسم ها و آلودگی های محیطی، قبل از استفاده استریل کرد.
- اتوکلاو در هنگام از بین بردن عوامل عفونی مثل پریون ها، کمی بی اثر است. بنابراین در این حالت باید زمان استریل طولانی تر از همیشه بوده تا ساختار پروتئین شکسته شود.
- رفع دستی آواره ها از روی ابزارها به دلیل افزایش خطر ابتلا ، پیشنهاد نمی گردد.
- بعد از استریل کردن با اتوکلاو دما بالا، خصوصیات مکانیکی و فیزیکی نیکل- تیتانیوم ها تغییر نمی کند.
برخی از تولید کنندگان نیز مواردی را جهت ضدعفونی این بازار ارائه کرده اند که در ادامه به آن پرداخته ایم:
- استریل فایل های دستی ابزار را با صابون انجام دهید.
- حتما با آب مقطر شستشو داده شود.
- از آب مقطر تازه استفاده شود.
- پی از این کار باید بوسیله هوا خشک گردد.
- فایل ها را نباید بسته بندی کرده و فقط باید آن را در سینی اتوکلاو قرار داد.
- مدت زمان اتوکلاو بخار 138-134درجه سانتیگراد باید 10 الی 20 دقیقه باشد.
- پیشنهاد می گردد از فایل روتاری بصورت یک بار مصرف استفاده کنید.
- فراموش نشود که برای دفع فایل ها حتما از سیفتی باکس استفاده کنید.
سوالات متداول انواع فایل های اندو:
فایل اندو جهت شکل دادن به کانال ریشه، آماده‌سازی مکانیکی و پاکسازی آندر حین درمان ریشه کاربرد دارد. اندو فایل ها از جنس فولاد ضد زنگ یا نیکل تیتانیوم ساخته شده و به دو دسته کلی فایل دستی و روتاری تقسیم می شوند.
فایل دستی یا اندو به مدل هایی نظیر K-File ها، فایل نوع H، فایل نوع C و Barbed broach تقسیم می شوند. سایز انواع فایل اندو به وسیله رنگ بندی آنها مشخص می شود که راحتی کار برای دندانپزشک و دستیار به ارمغان می آورد.
استریل فایل اندو بوسیله اتوکلاو بخار، فور، بخار شیمیایی غیراشباع، اتیلن اکساید و یا گلسبید انجام می شود. که هرکدام مزایا و معایب خود را دارند
