بهترین محلول ضدعفونی کننده دست (نگاهی تخصصی به ترکیبات آن)

پس از شیوع پاندمی کرونا دیگر خارج شدن از منزل بدون همراه با محلول ضد عفونی کننده دست و رواج پیدا کرد، بطوری که در هر مکانی که هستید، باید این محصول را در اطرافتان داشته باشید، چه داخل کیف همراه‌تان، چه داخل اتومبیل و چه روی میز کار و مخصوصا در مطب دندانپزشکی برای پزشک و دستیارآن.اما بهترین محلول ضدعفونی کننده دست کدام‌ها هستند؟ چه محلول دستی مناسب خرید است ؟ و لازمه هر شخص و پزشک و دندانپزشک و دستیاران آن است تا به این موضوع واقف باشند.

برای آشنایی بیشتر با سایر مواد و تجهیزات دندانپزشکی می توانید دومقاله مرتبط با این موضوع تحت عنوان آشنایی با وسایل دندانپزشکی برای دستیار دندانپزشک و اصطلاحات دندانپزشکی را در بخش مقالات فروشگاه تجهیزات دندانپزشگی آنتوس مطالعه کنید

ما در این مقاله به شما خواهیم گفت که ویژگی های بهترین محلول ضدعفونی کننده دست چیست و مزایا و معایب انواع ترکیبات موثر در محلول ضدعفونی کننده دست را خواهیم گفت .

ویژگی های بهترین محلول ضدعفونی کننده دست الکلی (Alcohol based Handrub) :

پس از تجربه موفق جراح معروف اتریشی (Dr. Ignas Semmelweis)  در کاهش مرگ و میر مادران در اروپا ، رعایت بهداشت دست به عنوان اصلی اساسی در کنترل عفونت های بیمارستانی شناخته شده و همواره مورد تاکید قرار گرفته است .

برای سال های متمادی شستشوی دست با آب و صابون تنها راه عملی جهت به حداقل رساندن بار میکروبی دست بود ولی امروزه استفاده از محلول های الکلی به دلایل مختلفی نظیر صرفه جویی در وقت ، قدرت اثر آنتی میکروبی بالاتر و عدم آسیب رساندن به پوست در مقایسه با آب و صابون در سراسر دنیا رواج یافته است .

عملکرد بهترین محلول ضدعفونی کننده دست به عوامل مختلفی مانند نوع و غلظت الکل استفاده شده در آن بستگی دارد. اغلب ترکیبات الکلی بر پایه اتانول ، ایزوپروپانل و n-Propanol و یا ترکیبی ار این الکل ها ساخته می شوند .

انواع ترکیبات موجود در بهترین محلول ضدعفونی کننده دست الکلی :

ایزوپروپانول اثر آنتی باکتریال قوی تری داشته و بر ویروس های پوشش دار نظیر HBV و HIV موثر تر است ، در مقابل اتانول دارای اثر بخشی بهتری بر ویروس های بدون پوشش و قارچ ها است. به همین منظور توصیه می شود جهت عملکرد بهتر بهترین محلول ضدعفونی کننده دست ، ترکیب الکلی حاوی هر دو نوع الکل اتانول و ایزوپروپانول باشد .

میزان غلظت الکل ها نیز نقش موثری در عملکرد آنتی میکروبیال آن دارد به  طوری که این ترکیب در غلظت 60 تا 70 درصد بهترین اثربخشی را خواهد داشت .

بهترین مارک ضدعفونی کننده دست :

در حال حاضر انواع مختلفی از ضدعفونی کننده ها مخصوصا محلول ضدعفونی کننده دست در بازار موجود است و با اینکه ترکیب اصلی تمامی آن ها یکی است اما برند هایی وجود دارد که ترکیب های ویژه تری نسبت به سایر مارک های محلول ضدعفونی کننده دارند و این بسیار حائز اهمیت است چرا که بهترین مارک ضدعفونی کننده قطعا برای هر مصرف کننده ای بیشتر مورد استفبال قرار میگیرد.

بهترین مارک ضدعفونی کننده دست قطعا دارای ویژشگی منحصر به فرد تری نسبت به سایر برند های محلول ضدعفونی کننده است که در ادامه به تمامی این ویژگی ها اشاره می کنیم و اگر بخواهیم برندی را نام ببریم تا تمامی این ویژگی ها دارا باشد قطعا می توان به محصولات شرکت به بان شیمی به عنوان بزرگ ترین تولید کننده محلول های ضد عفونی کننده اشاره کرد .

برای خرید محلول های ضدعفونی کننده به بان شیمی کلیک کنید

استفاده از کلرهگزیدین در ترکیبات بهترین مارک ضدعفونی کننده دست :

الکل ها دارای سرعت اثر بالایی بوده و ظرف 15 تا 30 ثانیه فعالیت آنتی میکروبیال خود را اعمال می کنند. با این حال نقطه ضعف آنها عدم خاصیت پایداری اثر آنها می باشد.

برای جبران این ضعف مراجع بین المللی توصیه نموده اند که در محصولات الکلی ضدعفونی کننده دست یک ماده ضدعفونی کننده  با ماندگاری بالا  نیز اضافه شود که در این میان کلرهگزیدین به دلایل مختلفی نظیر خاصیت ضدمیکروبی پایدار و عدم جذب پوستی و فاقد خاصیت سمی و زیان آور بهترین عامل ارزیابی گردیده است .

استفاده از کلرهگزیدین با غلظت 0.5 درصد در بهترین محلول ضدعفونی کننده دست باعث باقی ماندن اثر ضد میکروبی آن تا ساعت ها پس از استفاده شده و چنین محصولی با گذراندن استاندارد اروپایی EN 12791 قابلیت استفاده در اسکراب پیش از جراحی را نیز خواهد داشت .

کلرهگزیدین به دلیل عدم جذب پوستی در دراز مدت هیچ گونه عوارض زیان آوری در افرادی که به طور مداوم از آن استفاده می کنند به وجود نمی آورد .

مقایسه اثر بخشی کلرهگزیدین و ترکیبات آمونیوم 4 ظرفیتی در محصولات ضدعفونی کننده الکلی دست :

اهمیت رعایت بهداشت دست در پیشگیری از شیوع انواع عفونتهای بیمارستانی بر کسی پوشیده نیست. برای سال های متمادی شستشوی دست با آب و صابون تنها راه عملی جهت به حداقل رساندن بار میکروبی دست بود ولی امروزه استفاده از محلول های الکلی به دلایل مختلفی نظیر صرفه جویی در وقت ، قدرت اثر آنتی میکروبی بالاتروعدم آسیب رساندن به پوست در مقایسه با آب و صابون در سراسر دنیا رواج یافته است.

عملکرد یک محلول الکلی دست به عوامل مختلفی مانند نوع و غلظت الکل استفاده شده در آن بستگی دارد. اغلب ترکیبات الکلی بر پایه اتانول ، ایزوپروپانل و n-Propanol و یا ترکیبی از این الکل ها ساخته می شوند.

الکل ها دارای سرعت اثر بالایی بوده و ظرف 15 تا 30 ثانیه فعالیت آنتی میکروبیال خود را اعمال می کنند. با این حال به دلیل تبخیر سریع، نقطه ضعف آنها عدم خاصیت پایداری اثر آنها می باشد که باعث می شود میکروارگانیسم های موجود در پوست دقایقی پس از ضدعفونی مجددا” شروع به رشد و تکثیر نموده و موجبات آلودگی های بعدی را فراهم می کند.

برای جبران این ضعف مراجع بین المللی توصیه نموده اند که در محصولات الکلی ضدعفونی کننده دست یک ماده ضدعفونی کننده  با ماندگاری بالا  نیز اضافه شود که به رایج ترین آن ها در ادامه اشاره می کنیم .

1) کلرهگزیدین :

کلرهگزیدین ترکیبی است که نخستین بار در دهه 1950 میلادی در انگلستان تولید شده و از 1970 در آمریکا مورد استفاده قرار گرفته است. این محصول به صورت کلرهگزیدین دی گلوکونات به صورت محلول در آب بوده که دارای اثر ضد میکروبی علیه باکتری های گرم منفی و مثبت ، قارچ ها ، مایکوباکتریوم ، ویروس های پوشش دار و به میزان کمتر بر علیه ویروس های بدون پوشش موثر است .

ترکیب حاوی کلر هگزیدین دارای اثر ماندگاری بر روی پوست بوده و اثرات آنتی میکروبیال آن حداقل تا 6 ساعت پس از استفاده باقی می ماند

بر خلاف بسیاری از آنتی سپتیک ها ، اثرات ضد میکروبی کلرهگزیدین در حضور مواد آلی مانند خون و … دچار اختلال نمی شود. کلرهگزیدین به دلایل مختلفی نظیر خاصیت ضدمیکروبی پایدار و عدم جدب پوستی و فاقد خاصیت سمی و زیان آور بهترین عامل ارزیابی گردیده است .

استفاده از کلرهگزیدین با غلظت 0.5 درصد در محصولات الکلی دست باعث باقی ماندن اثر ضد میکروبی آن تا ساعت ها پس از استفاده شده و چنین محصولی با گذراندن استاندارد اروپایی EN12791 قابلیت استفاده در اسکراب پیش از جراحی را نیز خواهد داشت.

بر اساس مطالعات انجام شده در نقاط مختلف جهان ،در راهنمای WHO به صراحت این نکته ذکر شده است که کلرهگزیدین فاقد خاصیت جذب پوستی بوده و حتی به دنبال بلعیدن اشتباهی ، سطح جذب گوارشی و به تبع آن سمیت این ترکیب نیز بسیار ناچیز است و از این رو فاقد عوارض توکسیک در افرادی که به طور مداوم ازاین ترکیب استفاده می کنند می باشد.

تمامی موارد ذکر شده در بالا باعث می شود تا استفاده از کلرهگزیدین را به عنوان یک ماده ایده آل در بهترین محلول ضدعفونی کننده دست بدانیم.

2) ترکیبات آمونیوم 4 ظرفیتی :

ترکیبات آمونیوم 4 ظرفیتی حاصل اتصال 4 گروه مختلف آلکیل به یک اتم نیتروژن مرکزی می باشد. از این رو با تغییر گروه های آلکیلی می توان ترکیبات متنوعی از آمونیوم های 4 ظرفیتی تولید نمود.

نخستین بار این ترکیبات در سال 1935 میلادی به عنوان ضدعفونی کننده دست مورد استفاده قرار گرفتند.این ترکیبات پس از اتصال به غشائ سیتوپلاسمی میکروارگانیسم ها موجب نشت مولکول های سیتوپلاسمی و مرگ سلول می شوند.

ترکیبات آمونیوم 4 ظرفیتی به طور کلی دارای خاصیت باکتریواستاتیک و فونجیستاتیک بوده و تنها در غلظت های بالا دارای خاصیت باکتریسیدال و فونجیسیدال هستند. 

در این حالت اثر ضدمیکروبی آنها برعلیه باکتری های گرم مثبت بیشتر بوده ولی برعلیه باکتری های گرم منفی و مایکوباکتری ها چندان موثر نیستند. علاوه بر این بر خلاف کلرهگزیدین ، اثرات آنتی میکروبیال ترکیبات آمونیوم 4 ظرفیتی در حضور مواد آلی و ترکیبات آنیونی به شدت دچار اختلال می شود.

به دلیل اثرات ضعیف این ترکیبات بر علیه باکتری های گرام منفی نظیر سودوموناس ، اسینتو باکتر ، اشریشیا کلی و … آلودگی محلول های حاوی آمونیوم های 4 ظرفیتی به این سوش ها در موارد زیادی گزارش شده است

با توجه به موارد ذکر شده ، طی 15– 20 سال اخیر استفاده از ترکیبات آمونیوم 4 ظرفیتی در محلول های ضدعفونی کننده دست رفته رفته کاهش یافته و در انواع بهترین محلول ضدعفونی کننده دست فرموله شده بر اساس آخرین تکنولوژی دنیا از آمونیوم های 4 ظرفیتی استفاده نمی شود .

جدول مقایسه محلول دست الکلی حاوی کلرهگزیدین با محلول دست الکلی حاوی آمونیوم 4 ظرفیتی :

ویژگی کلرهگزیدین	ویژگی آمونیوم 4 ظرفیتی
محلول در آب	حاصل اتصال 4 گروه مختلف آلکیل به یک اتم نیتروژن مرکزی
اثر ضد میکروبی علیه باکتری های گرم منفی و مثبت ، قارچ ها ، مایکوباکتریوم ، ویروس های پوشش دار	پس از اتصال به غشائ سیتوپلاسمی میکروارگانیسم ها موجب نشت مولکول های سیتوپلاسمی و مرگ سلول می شوند
اثر کمتر بر علیه ویروس های بدون پوشش	دارای خاصیت باکتریواستاتیک و فونجیستاتیک
اثرات آنتی میکروبیال آن حداقل تا 6 ساعت پس از استفاده باقی می ماند	در غلظت های بالا دارای خاصیت باکتریسیدال و فونجیسیدال
عدم جدب پوستی و فاقد خاصیت سمی	اثر ضدمیکروبی آنها برعلیه باکتری های گرم مثبت بیشتر بوده ولی برعلیه باکتری های گرم منفی و مایکوباکتری ها چندان موثر نیستند

خرید محلول ضدعفونی کننده دست الکلی :

با وارد شدن به فصل سرد و شیوع بیماری های ویروسی مانند آنفولانزا و کرونا لزوم خرید محلول و ژل و اسپری و مایع ضدعفونی کننده دست، بیش از هر زمان دیگری احساس می شود؛ بدین منظور بهتر است قبل از اقدام، اطلاعات مورد نیاز را در مورد خرید و قیمت ضدعفونی کننده و ترکیبات و میزان اثزبخشی آن بر روی انواع میکرواورگانیسم ها از جمله ویروس کرونا را بررسی نمایید.

فروشگاه اینترنتی تجهیزات دندانپزشکی آنتوس علاوه بر فروش مواد و تجهیزات دندانپزشکی همچون باندینگ از قبیل باندینگ fgm و انواع کامپوزیت مانند کامپوزیت فورما ، تمامی محصولات شرکت به بان شیمی از قبیل انواع محلول های ضدعفونی کننده دست و سطوح و ابزار دندانپزشکی عرضه کرده است .

مزایای استفاده از ترکیبات بر پایه کلرهگزیدین جهت ضدعفونی دست :

استفاده از ترکیبات آنتی سپتیک به منظور ضدعفونی و به حداقل رساندن میزان آلودگی میکروبی پوست بیماران پیش از انجام هرگونه عملیات تهاجمی از تزریقات تا اعمال جراحی امری لازم و ضروری است.

به این منظور در طول سالیان گذشته ترکیبات مختلفی به جهت نیل به این هدف تولید و مورد استفاده قرار گرفته اند. ترکیبات بر پایه ید مانند بتادین سالها جهت ضدعفونی پوست پیش از اعمال جراحی مورد استفاده قرار گرفته است. بهترین ترکیب ید که هم اکنون بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد پویدین- آیداین (بتادین) می باشد که حاصل ترکیب ید با ماده پلی وینیل پیرولیدون است.

به دلیل ماهیت شیمیایی محلول های بر پایه ید ، موارد متعددی از آلودگی های میکروبی در این محلول ها گزارش شده است . عوارض پوستی شامل موارد مختلفی از درماتیت همواره به عنوان یکی از عوارض شناخته شده این ترکیب بوده است. علاوه بر این به دلیل جذب پوستی ید همواره نگرانی هایی از اثرات توکسیک این ماده بر بدن انسان ایجاد شده است.

یافته های علمی نشان می دهد استفاده از ید به عنوان ضد عفونی کننده به خصوص در بافت های آسیب دیده و یا مخاطات منجر به افزایش غلظت سرمی ید به میزان 10⁴ بیشتر از حد نرمال می شود. همچنین به دلیل توانایی عبور ید از جفت و آسیب رساندن به جنین، در افراد باردار استفاده از آن باید با احتیاط بیشتری انجام شود، علاوه بر این در مادران شیرده هم به دلیل عوارض مشابه و امکان انتقال ید از طریق شیر به نوزاد و امکان ایجاد هایپوتیروئیدیسم استفاده از ترکیبات ید به صورت پوستی منع مصرف دارد.

تفاوت کلرهگزیدین با بتادین :

بر اساس گاید لاین منتشره توسط سازمان جهانی بهداشت (WHO) استفاده از کلرهگزیدین و پویدون آیداین (بتادین) به طور مشابهی باعث کاهش میزان لود الودگی میکروبی دست می شود، ولی به دنبال استفاده از پویدون- آیداین رشد باکتری های موجود در پوست با سرعت بشتری انجام وی شود که این موید اثرات ماندگارتر و موثر تر کلرهگزیدین در مقایسه با ترکیبات ید دار می باشد.

بر اساس مطالعات انجام شده در نقاط مختلف جهان ،در راهنمای WHO به صراحت این نکته ذکر شده است که ترکیب پویدون آیداین (بتادین) که هنوز در نقاط مختلف دنیا در اسکراب پیش از جراحی ( به عنوان بهترین محلول ضدعفونی کننده دست ) و همچنین ضدعفونی پوست به کار می رود در مقایسه با کلر هگزیدین دارای قدرت ضد میکروبی کمتر ، خاصیت ماندگاری کوتاهتر و سمیت بالاتری می باشد.

مزایا و معایب استفاده از کلرهگزیدین در محلول ضدعفونی کننده :

به عبارت دیگر، در مقایسه با ترکیبات ید دار کلرهگزیدین فاقد خاصیت جذب پوستی بوده و حتی به دنبال بلعیدن اشتباهی ، سطح جذب گوارشی و به تبع آن سمیت این ترکیب نیز بسیار ناچیز است و از این رو فاقد عوارض توکسیک در افرادی که به طور مداوم ازاین ترکیب استفاده می کنند می باشد.

همچنین استفاده از ترکیبات ید دار در بافتهای آسیب دیده و زخم های باز ممکن است منجر به عوارض وخیمی در بیمار شود ، به طور خلاصه ید آزاد (I₂) با داشتن اثر سمی بر روی سلول های ایمنی بدن مانند نوتروفیل ها که در ایمنی سلولی نقش مهمی دارند مکانیزم دفاع طبیعی بدن در مقابل عوامل عفونی را مختل نموده و از طرف دیگر به دلیل از بین بردن بسیاری از سلول های موضع و ایجاد بافت نکروتیک شرایط را برای ایجاد عفونت های مهلک مانند گانگرن محیا می نماید.

به همین سبب از استفاده از این ترکیبات در زخم های باز باسیتی اجتناب نمود. به دلیل محدودیت ها و عوارض مذکور همواره یافتن مواد جدیدی که هم اثر بخشی ضدمیکروبی بالاتر و هم خاصیت توکسیک کمتری داشته باشد مورد توجه محققین بوده است.

استفاده از کلرهگزیدین از گذشته تا به امروز :

کلرهگزیدین ترکیبی است که نخستین بار در دهه 1950 میلادی در انگلستان تولید شده و از 1970 در آمریکا مورد استفاده قرار گرفته است. این محصول به صورت کلرهگزیدین دی گلوکونات به صورت محلول در آب بوده که دارای اثر ضد میکروبی علیه باکتری های گرم منفی و مثبت ، قارچ ها ، مایکوباکتریوم ، ویروس های پوشش دار و به میزان کمتر بر علیه ویروس های بدون پوشش موثر است

بر خلاف بسیاری از آنتی سپتیک ها ، اثرات ضد میکروبی کلرهگزیدین در حضور مواد آلی مانند خون و … دچار اختلال نمی شود. مطالعات نشان می دهد که اسکراب پیش از جراحی با استفاده از محلول آنتی سپتیک حاوی 4 درصد کلرهگزیدین به صورت معنی داری اثر بخشی آنتی میکروبی بالاتری در مقایسه با پویدون آیداین دارد

علاوه بر این ، ترکیب حاوی کلر هگزیدین دارای اثر ماندگار تری بر روی پوست بوده و اثرات آنتی میکروبیال آن حد اقل تا 6 ساعت پس از استفاده باقی می ماند از این رو استفاده از کلرهگزیدین به صورت معنی داری باعث کاهش SSI (Surgical Site Infections) می گردد .

گردآوری: واحد تحقیق و پژوهش آنتوس